Małopolskie Obserwatorium
Rozwoju Regionalnego

Małopolska przoduje w zakresie dbałości o kulturę, w eksponowaniu unikatowości dziedzictwa kulturowego regionu, z uwzględnieniem wymogów, jakie instytucjom kultury – dostarczycielom usług z obszaru przemysłu czasu wolnego – stawia współczesny odbiorca.

Celem głównym badania Wpływ projektów infrastrukturalnych z zakresu kultury zrealizowanych w Małopolsce na otoczenie społeczno-gospodarcze było wsparcie samorządu województwa  w zakresie kształtowania polityk publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem działań związanych z programowaniem i wdrażaniem programów wojewódzkich w obszarze kultury oraz dziedzictwa kulturowego.

Badanie obejmowało analizę wpływu, jaką na funkcjonowanie 11 instytucji kultury i ich otoczenie społeczno-gospodarcze wywarła realizacja projektów o charakterze infrastrukturalnym. Badanie koncentrowało się wokół następujących instytucji kultury, dla których Województwo Małopolskie jest organizatorem lub współorganizatorem:

Wszystkie projekty infrastrukturalne zostały sfinansowane ze środków Unii Europejskiej, a ich łączny koszt wynosił niecałe 300 mln zł.

W opinii badanych, zarówno przedstawicieli instytucji kultury, jak i innych środowisk, niezastąpionym środkiem osiągania celów związanych z koniecznością utrzymywania, ale i dostosowywania kultury i dziedzictwa narodowego do zmian społecznych i gospodarczych są środki zewnętrzne, w tym przede wszystkim środki unijne. Oferują poziom dofinansowania, który umożliwił realizację ambitnych planów, w tym architektonicznych, badanych instytucji. Co istotne, wnioski płynące z wypowiedzi zwłaszcza przedstawicieli samorządów lokalnych oraz instytucji kultury wskazują, że zrealizowane inwestycje nie tylko przyczyniły się do rozwoju samej instytucji, ale były (i są nadal) katalizatorem zmian w wielu różnych obszarach:

• estetyki przestrzeni publicznej,
• zakresu i metod współpracy międzysektorowej,
• tworzenia oferty kulturalnej dla mieszkańców,
• tworzenia oferty turystycznej.

Z poziomu regionalnego są wspierane inicjatywy, które są oddalone od głównej osi ruchu turystycznego Kraków – Zakopane. Ogląd sytuacji z perspektywy regionalnej i efekty jakie inwestycje przyniosły dla rozwoju ruchu turystycznego, potwierdzają, że choć każdy z projektów był zrealizowany w odwołaniu do konkretnych uwarunkowań lokalnych, to przyczynia się do racjonalnego kształtowania polityki kulturalnej i turystycznej całego województwa.

Wszystkie badane projekty osiągnęły swoje cele, a nakłady na nie poniesione były tego warte. Efekty inwestycji ocenia się jako trwałe, a sami przedstawiciele instytucji podkreślali, że z jednej strony starają się jeszcze lepiej wykorzystać posiadany potencjał, a z drugiej – efektywnie adaptować się do zmieniających warunków społeczno-gospodarczych. Instytucje kultury  wywierają wieloaspektowy wpływ na otoczenie społeczno-gospodarcze, a jednocześnie są podatne na zachodzące w nim zmiany.

Zrealizowane inwestycje wpisywały się (i nadal wpisują) w strategiczne zarządzanie rozwojem na poziomie regionalnym i lokalnym. Same inwestycje są wysoko oceniane przez samorządowców w kontekście wpływu na społeczność lokalną i rozwój gospodarczy gminy.

Kwestią istotną dla wszystkich objętych badaniem placówek, na którą kładziono nacisk z ramach zrealizowanych projektów, jest jak najszersza dostępność oferty zarówno dla mieszkańców, jak i odbiorców spoza społeczności lokalnej. Wagę przykłada się do odpowiedniej jakości obsługi, w tym osób z różnymi niepełnosprawnościami. Bardzo ważnym elementem działalności każdej placówki jest udostępnianie i włączanie w odbiór dóbr kultury najmłodszego pokolenia, w duchu czy to zachowania dziedzictwa kultury czy kształcenia kompetencji przyszłych, dorosłych, odbiorców kultury.

Jeśli chodzi o wykorzystanie potencjału inwestycji na rzecz rozwoju samych instytucji, to analiza materiału z obserwacji, wskazuje na należyte wykorzystanie możliwości infrastrukturalnych stworzonych w analizowanych obiektach. Część badanych obiektów, dzięki zrealizowanym projektom, powstała od podstaw, jak ma to miejsce w przypadku Muzeum Lotnictwa, Małopolskiego Ogrodu Sztuk, Cricoteki w Krakowie, Europejskiego Centrum Muzyki w Lusławicach, Miasteczka Galicyjskiego w Nowym Sączu, czy BWA „Sokół” (które choć wchodzi w skład i graniczy z MCK „Sokół”, stanowi samoistny budynek). Zarówno bryły budynków jak i aranżacja przestrzeni wewnątrz są niezwykle nowoczesne i stanowią przykład „dobrej architektury”. W przypadku pozostałych instytucji rozwiązania infrastrukturalne, wprowadzone dzięki poczynionym inwestycjom, przyczyniły się do podniesienia komfortu zwiedzających, otwarcia się instytucji na potrzeby różnych grup wiekowych i osób z dysfunkcjami, a same placówki uczyniły nowoczesnymi obiektami na poziomie europejskim.

Wyniki badania wskazują na właściwe wykorzystanie pozyskanych przez instytucje środków unijnych. Zrealizowane inwestycje były przemyślane, wpisane we współczesne kierunki rozwoju instytucji kultury. Ocena projektów z perspektywy lat pozwala stwierdzić, że ich założenia zostały osiągnięte, a także, że wpłynęły one na powstanie nowej jakości w obszarze usług kulturalnych na terenie Małopolski.

Należy uznać, że poniesione nakłady finansowe wykorzystano nie tylko prawidłowo pod względem formalnym, ale i z dużą, trwałą korzyścią dla samych instytucji oraz ich otoczenia. Dzięki inwestycjom w infrastrukturę instytucje mogą zdecydowanie bardziej skutecznie działać na rzecz rozwoju i promocji kultury tak lokalnej, jak i regionalnej czy narodowej. Oferta kulturalna Małopolski jest zdywersyfikowana i dostosowana do różnych potrzeb, tak świata twórców, jak i odbiorców kultury.

Profesjonalizm działania badanych instytucji może niejednokrotnie stanowić przykład dobrej praktyki działania „dla” i „w” kulturze. Rozmach niektórych inwestycji nie ma sobie równych w innych częściach kraju, zaś wszystkie były warte realizacji.

Zapraszamy do zapoznania się z treścią raportu, streszczenia i infografik.