Nauka i szkolnictwo wyższe w województwie małopolskim
W 2016 roku Małopolska była drugim pod względem liczby kształconych studentów województwem w Polsce i charakteryzowała się jednym z najwyższych wskaźników studentów. Jednocześnie województwo małopolskie cechuje się najwyższym udziałem nakładów na szkolnictwo wyższe w strukturze wydatków oraz najwyższym udziałem pracowników naukowo-badawczych w strukturze zatrudnienia w branży badawczo-rozwojowej.
SZKOLNICTWO WYŻSZE
W 2016 roku w Małopolsce studiowało ponad 168 tys. studentów, wskaźnik studentów na 10 tys. mieszkańców wynosił powyżej 500. Kobiety dominowały we wszystkich typach studiów wyższych poza studiami inżynierskimi. Panie stanowiły 58,9% wszystkich studentów małopolskich uczelni, co było wartością wyższą niż średnia dla Polski. W przypadku studiów inżynierskich odsetek mężczyzn wynosił 62,8%. Odsetek kobiet był wyższy na uczelniach niepublicznych (63,5%) niż publicznych (58,2%).
Szkolnictwo wyższe w województwie małopolskim koncentruje się w ośrodku krakowskim (91% wszystkich studentów). Najwięcej studentów w roku akademickim 2015/2016 kształciło się na Uniwersytecie Jagiellońskim, ponad 40 000, jest to co czwarty student w województwie małopolskim. Drugą uczelnią pod względem liczby studentów jest Akademia Górniczo-Hutnicza a trzecią Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. W czterech małopolskich Państwowych Wyższych Szkołach Zawodowych (Oświęcim, Nowy Sącz, Nowy Targ i Tarnów) studiowało najmniej małopolskich studentów, bo 6,4%.
Mapa 1. Liczba studentów
Od 2007 roku wzrasta udział studentów na kierunkach technicznych i przyrodniczych w województwie małopolskim. W roku akademickim 2015/2016 kształciło się na nich 37,0% wszystkich studiujących w Małopolsce. W dużym stopniu jest to skutek polityki rządu promującej studia inżynierskie (tworzenie programów zamawianych), ale też zapotrzebowania na rynku.
Udział cudzoziemców studiujących na małopolskich uczelniach w ostatnich latach wzrósł. W roku akademickim 2015/2016 wynosił 4,2%. Największy odsetek wśród zagranicznych studentów stanowili Ukraińcy (66,6%). Znaczący udział mieli także Norwegowie (6,9%), Białorusini (4,5%) oraz studenci pochodzący ze Stanów Zjednoczonych (2,3%) i Kazachstanu (1,7%).
Małopolscy studenci cechują się nieco większą mobilnością niż przeciętna w Polsce, świadczy o tym duży udział małopolskich studentów w programie Erasmus. W 2013/2014 1585 studentów z województwa małopolskiego wyjechało na studia w ramach tego programu. Natomiast praktyki studenckie w ramach „Erasmusa” odbyło 562 małopolskich studentów.
W ostatnich latach w związku z rosnącym zapotrzebowaniem na coraz lepiej wykwalifikowanych specjalistów rośnie liczba uczestników studiów doktoranckich w Małopolsce (w roku akademickim 2016/2017 studiowało 6814 osób). Niestety jest jednak rozbieżność między liczbą osób rozpoczynających studia doktoranckie, a liczbą nadanych stopni naukowych doktora. Problem ten dotyczy głównie kobiet.
W województwie małopolskim można zaobserwować stałą liczbę nauczycieli akademickich lub nawet rosnącą, w odróżnieniu do ogólnopolskiego trendu zmniejszania się liczby nauczycieli akademickich. Co więcej, w naszym regionie nie występuje jeszcze problem „odwróconej piramidy wieku”, gdyż udział młodych pracowników naukowych jest ciągle stosunkowo duży.
Województwo małopolskie zajmowało trzecie miejsce pod względem liczby nadanych stopni naukowych doktora habilitowanego oraz tytułów naukowych profesora. Podkreślić należy stosunkowy mały udział kobiet wśród nauczycieli akademickich w Małopolsce (43,3%). Szczególnie mały ich udział dotyczył zatrudnienia na stanowisku profesora (25,3%). Można, zatem stwierdzić, że im wyższy „szczebel” kariery naukowej, tym mniej kobiet, co jest tendencją ogólnopolską, jednak w województwie małopolskim sytuacja ta jest gorsza niż przeciętnie w Polsce.
NAUKA
Wskaźniki dotyczące działalności badawczo-rozwojowej od 2009 r. dynamicznie rosną. W latach 2009–2015 liczba podmiotów branży B+R wzrosła trzykrotnie, a nakłady wewnętrzne przeszło dwukrotnie. Na koniec 2015 r. w Małopolsce działało 397 podmiotów, których łączne nakłady na B+R wyniosły 2,1 mld zł. Za spektakularne wzrosty odpowiedzialne są przede wszystkim przedsiębiorstwa. Przyczyną tak intensywnego wzrostu aktywności B+R przedsiębiorstw było uruchomienie funduszy unijnych na badania, rozwój technologiczny oraz innowacje. W Małopolsce największe nakłady na B+R utrzymują się w dziedzinie nauk przyrodniczych oraz inżynieryjno-technicznych.
Wykres 1. Liczba podmiotów działających w obszarze badań naukowych i prac rozwojowych w Małopolsce w latach 2002-2015
Województwo małopolskie cechuje się najwyższym udziałem nakładów na szkolnictwo wyższe w strukturze wydatków oraz najwyższym udziałem pracowników naukowo-badawczych w strukturze zatrudnienia w branży B+R. Małopolska zajmuje 2. pozycję, tuż za województwem mazowieckim, w obszarze nakładów wewnętrznych na B+R (mierzonych zarówno w wartościach bezwzględnych jak również w odniesieniu do PKB) oraz liczby pracowników działów B+R w odniesieniu do wielkości populacji regionu. To, co wyróżnia Małopolskę, to wysoki łączny udział wydatków na nauki inżynieryjne i techniczne oraz przyrodnicze (2. miejsce po województwie śląskim).
Branżę B+R w Małopolsce wyróżnia wysoka aktywność uczelni wyższych. Dużemu poziomowi nakładów wewnętrznych oraz udziałowi pracowników naukowo-badawczych towarzyszy ciągła rozbudowa infrastruktury umożliwiającej realizację badań i prac rozwojowych. Jednak duży potencjał wyróżniający uczelnie wyższe w obszarze B+R nie jest w pełni wykorzystany. Świadczy o tym przede wszystkim nieskuteczność mechanizmów, które służyć mają komercjalizacji osiągnięć badaczy na uczelniach. Problem ten widoczny jest w Małopolsce – wysokiemu potencjałowi B+R towarzyszą nieproporcjonalnie mniejsze efekty w postaci ochrony prawnej własności intelektualnej, czy poziomu innowacyjności przedsiębiorstw.
Zapraszamy do lektury raportu i jego streszczenia!
